انواع پسته در ایران و جهان و تفاوت های آن ها با یکدیگر

حتماً شما نیز در عید دیدنی ها و یا مراسم شب یلدا هنگام خوردن آجیل پسته را به سایر دانه های روغنی دیگر مانند بادام، فندق ترجیح می دهید. دلیل آن هم مشخص است! پسته طعم عالی و منحصر به فردی دارد. خوشمزگی، تردی و خاص بودن مزه اش، باعث می شود تا حساب آن از دیگر آجیل ها جدا شود. به همین علت است که طرفداران زیادی دارد. همانطور که می دانید پسته های ایرانی در دنیا معروف است و نظیر ندارد. انواع پسته که گونه های مختلفی را شامل می شود در کشور ما رشد کرده و کشت می‌شود.

برای آشنایی و شناخت پسته و نوع های مختلف آن با ما همراه باشید.

فهرست مقالات

• آشنایی با پسته و درخت آن
• دسته بندی گونه های موجود پسته در جهان
• پسته های دیگر کشورها
• انواع پسته های قابل کشت و محبوب ایرانی
• طبقه بندی گل دهی و زمان رسیدن پسته های ایرانی
• اصلی ترین تفاوت انواع پسته ایرانی با خارجی

آشنایی با پسته و درخت آن

درخت پسته انواع گوناگونی دارد که در معدودی از کشورهای جهان قابلیت رشد و به ثمر رسیدن دارد. دلیل رشد سخت آن هم به خاطر خواستن شرایط خاص آب و هوایی است. اهمیت تجاری و صادرات پسته برای کشورهای دارنده این صنعت مهم یک امتیاز بزرگ محسوب می شود.

شهرهایی مانند دامغان و رفسنجان از جمله مناطقی است که پسته های گوناگونی را در خود پرورش می‌دهد.

منشاء اصلی درخت پسته احتمالاً به شرق آسیا برمی گردد. با این حال اطلاعات کاملاً دقیقی از نحوه تکثیر آن در دسترس نیست. اما انتظار می رود که رویش و کشت درخت پسته به 4 هزار سال قبل برگردد.

درختان پسته به طور جالبی دو پایه دارد. بر روی یک پایه گل های نر و بر روی پایه دیگر گل های ماده می روید. این درخت باستانی برگ‌های سبز روشن، و گل‌های نر و ماده جداگانه‌ای بر روی شاخه‌های خود دارد. برگ های آن نوک تیز، و گل هایش به صورت خوشه ای می روید. نکته قابل توجه دیگر این درخت عجیب گل نر است که فاقد گلبرگ می باشد.

حدوداً 70 نوع پسته نر و ماده از لحاظ ژنتیکی یا ژنوتیپ در ایران موجود است. با این حال به بررسی گونه های مختلف آن می پردازیم.

دسته بندی گونه های موجود پسته در جهان

بر اساس دسته‌بندی جهانی پسته‌ها به سه دسته زیر تقسیم شده و بر اساس آن شناسایی می‌شوند.

• پسته های کشیده (long): این نوع پسته ها ظاهری کشیده و دراز دارند. مانند: پسته بادامی، پسته احمد آقایی و پسته اکبری که بیشتر در آجیل نیز به کار می رود.
• پسته های کروی (round): پسته های کروی شکل و دارای ابعاد ریز جزو این نوع هستند. مانند: پسته فندقی.
• پسته کروی بزرگ (jumbo): این نوع از پسته بیشتر شبیه به گروه round بوده و و ابعاد بزرگ تری نسبت به آن دارند. مانند: پسته کله‌ قوچی.

پسته های دیگر کشورها

• پسته قابل کشت ترکیه: اوزون – کرمزی – حلبی – سیرت – اوادی یا اوحدی – ممتاز – سفیدی – بیلگن.
• انواع پسته های یونان: لارناکا – اژینا – پونتسیس.
• چند نوع پسته ترکستان: کوچرا – آکارت تشکما – چور چیما.
• پسته اسپانیا: کرمان – آژینا – آماتور – لارنکا.
• گونه های مختلف پسته آمریکایی: کرمان – لاسن – جولی.
• تولید پسته در سوریه: آشوری – رد اولمی – وایت بتوری – ازوردی – عالمی.

انواع پسته های قابل کشت و محبوب ایرانی

• کله قوچی
• اوحدی (فندقی)
• احمد آقایی
• بادامی
• ممتاز
• سفید نوق
• قزوینی
• شاه پسند دامغان
• خنجری دامغان
• عباسعلی
• اکبری

پسته رقم کله قوچی

از انواع پسته های مشهور ایرانی دامغان است و در طبقه بندی جهانی jumbo قرار دارد. به دلیل داشتن مغز درشت حالت فندقی و باردهی مناسب و خوبی که دارد در بین باغ داران محبوب و کشت آن گسترش یافته است. شاخه های درخت کله قوچی نسبت به اوحدی محکم تر و به کمبود آب و تغذیه حساس است. این درخت از نوع طبقه بندی زودگل است. و به علت گل دهی خیلی زود در اوایل ماه بهار در معرض خطر سرمای دیررس زمستانه بوده و ممکن است آسیب دیده و خسارت سختی را متحمل گردد. این پسته در سایز های ۲۲/۲۰، ۲۴/۲۲، ۲۶/۲۴ است و در دهه دوم شهریور زمان برداشت محصول است.

https://roghaninuts.com/product/%d9%be%d8%b3%d8%aa%d9%87-%da%a9%d9%84%d9%87-%d9%82%d9%88%da%86%db%8c-%d8%b2%d8%b9%d9%81%d8%b1%d8%a7%d9%86%db%8c/

پسته رقم اوحدی (فندقی)

این نوع پسته با بیشتر مناطقی که برای کشت در نظر گرفته شده سازگاری دارد. همچنین رفسنجان 70% محصولات تولیدی خود را به اوحدی اختصاص داده است که درصد بزرگی به شمار می رود. این پسته، شکل و ظاهر فندق را داشته و گرد و کروی اما ریز است. طبقه بندی آن در نوع round جهانی بوده و به کشورهای دیگر نیز صادر می شود. به علت ریز بودن به صرفه تر، و طعم خوبی دارد.

پسته رقم احمد آقایی

این پسته از انواع پسته ایرانی است که به علت ظاهری کشیده در دسته long قرار دارد. دارای مغز ترد و خوشمزه و منحصر به فردی است که اگر یک عدد از آن را امتحان کنید مزه اش را فراموش نخواهید کرد. خندان بودن زیاد چهره پسته احمد آقایی از خصوصیات مهمی است که برای زیبا و شیک تر کردن آجیل دارد.

پسته احمدآقایی بوداده زعفرانی

همچنین کشورهایی مانند هند و یونان به دلیل مجلسی و خوش طعم بودنش خواستار واردات پسته احمد آقایی هستند. مغز آن قرمز و پوسته اش سفید است برای همین طرفداران زیادی در سراسر دنیا دارد.

پسته رقم بادامی

این پسته شبیه بادام به صورت ریز و خنجری شکل بوده و پوسته اش کدر است. در دسته long جهانی قرار دارد و خواستگاه آن باغات زرند کرمان است.

پسته رقم ممتاز

رفسنجان علاوه بر تولید پسته اوحدی، پسته ممتاز را نیز تولید می کند. این پسته نسب به احمد آقایی، فندقی و کله قوچی کشیده تر است. در مناطقی مانند: فیض‌آباد خراسان، رفسنجان، سیرجان و کرمان به خوبی ثمر می دهد.

پسته رقم سفید نوق

در رفسنجان منطقه ای به نام نوق وجود دارد که پسته سفید نوق نیز از قدیم در آن ناحیه می روید. این منطقه نسبت به رفسنجان گرم تر است برای همین این پسته بیشتر برای رشد نوق را ترجیح می دهد. درخت‌اش زود گل می‌دهد و رسیدنش به روزهای آخر شهریور ماه طول می کشد.

پسته رقم قزوینی

پسته قزوینی بیشتر برای خلال کردن، تزیین کیک، غذا، شیرینی سازی و … کاربرد دارد. این پسته نسبت به سایر پسته های موجود، خاصیت خلالی و ورقه شدن خوبی دارد. و درصد خرد شدن آن کمتر است. همچنین به دلیل آبیاری نشدن در زمان برداشت، رشد به صورت عمودی، برداشت زود هنگام و زودرس بودن فاقد زهرابه آفلاتوکسین یا سمومی که به وسیله باکتری به وجود می آیند، است.

پسته رقم شاه پسند دامغان 

از پسته های معروف دامغان بوده و به شکل بادام است. گل دهی آن دیر به دیر، و در اواخر شهریور ماه فصل برداشت آن است.

پسته رقم خنجری دامغان

به خاطر شرایط آب و هوایی خوبی که دامغان مانند رفسنجان دارد انواع پسته را در خود می پروراند. پسته خنجری نیز در این ناحیه نسبت به مناطق دیگر خیلی خوب روییده و به بار می نشیند. مغز سبزاش را علاوه بر آجیل برای خلال کردن به کار می برند. علت نام گذاری این پسته، به دلیل خنجری شکل آن است.

پسته رقم عباسعلی

پسته عباسعلی نسبت به پسته اکبری کوچک تر و دارای ظاهری بادامی است و از بومی های دامغان محسوب می شود. شباهت آن با پسته آقایی و خندانش بودن زیادش مورد توجه خریداران و مصرف کنندگان آجیل است.

پسته اکبری

این پسته نیز در مقایسه با سایر گونه ها، کشیده تر و بادامی شکل است. شهرهایی مانند رفسنجان و سیرجان قطب تولید پسته اکبری است و دلیل قرارگرفتن آن در دسته پسته آجیلی و لوکس، به خاطر راحت کَنده‌شدن پوست آن است. قیمت و ارزش پسته اکبری نسبت به پسته فندقی بالاتر است و نشان از جایگاه این پسته به عنوان آجیل لوکس به شمار می رود.

طبقه بندی گل دهی و زمان رسیدن پسته های ایرانی

با توجه به اقلیم و شرایط آب هوایی زمان رسیدن و گل دهی انواع پسته ها با یکدیگر متفاوت است. بنابراین هر کدام دسته بندی و زمان برداشت مخصوص به خود را دارد که عبارت است از:

گل دهی 

• زودگل: سفید نوقی – کله قوچی.
• متوسط گل: اوحدی – احمد آقایی – بادامی زرند.
• دیر گل: قزوینی – اکبری.

زمان رسیدن پسته و برداشت آن

• خیلی زودرس: قزوینی (برداشت تا ۳۱ مرداد)
• زودرس: اوحدی (۱ تا ۱۰ شهریور)
• متوسط رس: کله قوچی – خنجری – شاه‌ پسند دامغان – بادامی (۱۱ تا ۲۰ شهریور)
• دیر رس: احمد آقایی – اکبری (۲۱-۳۱ شهریور)
• خیلی دیررس: ابراهیمی – جندقی (۱ تا ۱۰ مهرماه)

اصلی ترین تفاوت انواع پسته ایرانی با خارجی

کشور آمریکا در سال 2020 رتبه اول کشت پسته را در جهان کسب کرده است. با این حال، تفاوت زیادی در پسته خارجی و ایرانی وجود دارد. این تفاوت ها عبارت است از:

طعم خوب و ترد انواع پسته ایرانی

پسته ایرانی کیفیت بی نظیر و طعم عالی را در میان پسته های خارجی دارد. همچنین ایران، رتبه دوم برترین تولیدکنندگان پسته دنیا را در دسته آجیل ها به خود اختصاص می دهد. اگر پسته ایرانی تفت یا حرارت دهیم مزه بهتری به خود می گیرد. طعم این پسته ها چرب و شیرین است و نژاد آمریکایی نمی تواند با نژاد ایرانی رقابت کند.

تنوع محصول پسته ایرانی

پسته های موجود در ایران، دارای تنوع بالایی بوده که یکی از شاخصه های مهم آن به شمار می رود. به همین خاطر سهم ایران در تجارت جهانی در بالاترین حد خود قرار دارد. جالب است بدانید که گونه های پسته ایرانی که کشت می شود به 90 نوع می رسد.

پوک نبودن و قابلیت حرارت پذیری بالا

شاید برای شما نیز این اتفاق بیوفتد که آجیل را بخرید و داخل آن پوک باشد. باید بگوییم که پسته ایرانی درصد خیلی کمی از پوک بودن را در بین پسته های دیگر کشورها دارد. همچنین آن را تا دمای 180 درجه سانتی گراد می توانیم حرارت دهیم. با این حال بافت انواع پسته ایرانی تخریب نشده و مواد معدنی آن دچار مشکل نمی شود.

سخن پایانی

در این مقاله آجیل و خشکبار روغنی ضمن آشنایی با پسته و انواع آن فهمیدیم که یکی از برترین صادرکنندگان پسته، ایران است. آمارهای رسمی نشان می دهد که پسته ایران در رتبه اول جهان قرار دارد و دلیل آن هم واضح است به خاطر طعم، تردی، نژاد و چندین عوامل دیگر که بررسی شد. با این که درخت پسته در هر شرایط آب و هوایی سازگاری دارد و می روید. اما میوه و ثمر دهی آن در همه جا اتفاق نمی افتد. بنابراین ایران، یکی از قطب های تولید پسته در جهان به شمار می رود.